Một lần chúng tôi tới thăm một trường của học sinh dân tộc
H’Mông (tức dân gian hay gọi là dân tộc Mèo) ở xã Sủng Thày, huyện Yên Minh
tỉnh Hà Giang. “Sủng” tiếng H’Mông là “kéo” còn “Thày” có nghĩa là “đẩy”. Xã có
tên là Sủng Thày có nghĩa là để lên đến đó thì cứ phải người sau đẩy lưng cho
người trước trèo lên, xong người đó lại quay lại kéo người trèo sau. Nói như
vậy để mọi người tưởng tượng ra việc lên được trường đó khó như thế nào. Chúng
tôi có hai người từ Hà Nội đi nhưng phải kèm theo 3-4 dân địa phương vừa trèo
vừa kéo và đẩy giúp thì chúng tôi mới lên được tới nơi.
Để kịp đến được lóp họp đó khi các em còn đang ở trong giờ
học, chúng tôi phải thức dậy từ 4 giờ sáng và bắt đầu trèo. Cũng không còn nhớ
là sau bao lâu chúng tôi trèo lên được đến đỉnh núi nơi có lớp học nữa.
Khoảng cách thì không xa, nhưng do đi lại khó như vậy nên
Sủng Thày trở thành như một ốc đảo và cuộc sống ở đây được vận hành theo cách
mà tôi tin là bất cứ ai cũng phải ngỡ ngàng:
Xã có một quỹ đặc biệt. Quỹ này do dân trong bản đóng góp,
nhưng đóng góp không phải bằng tiền mà bằng ngô vì nhà nào cũng trồng ngô. Tất
cả các hộ dân trong bản không phụ thuộc vào việc có hay không có con đi học đều
phải đóng góp vào Quỹ này. Toàn bộ số ngô này được cất trong một nhà kho, và
được gọi là Quỹ Khuyến học của xã.
Quỹ này được sử dụng như sau: Xã thuê 2-3 cô gái H’Mông
trong bản hàng ngày đến xay ngô, xay xong thì nấu một nồi như cháo ngô (rất
tiếc là lâu quá tôi quên tiếng H’Mông gọi món này là gì rồi). Và đến bữa cơm
thì tất cả các trẻ em nào đến lớp học thì được ăn một bữa ở trường bằng món ngô
bung này. Bữa ăn chỉ có ngô, nghĩa là “ngô chấm ngô” chứ không có thức ăn gì đi
kèm cả. Nghe có vẻ đạm bạc, nhưng trong thực tế, bữa ăn đó đã là động lực rất
lớn cho các gia đình cho con đến trường học (vì nếu đi học thì được ăn một bữa
miễn phí).
Các cô gái cũng được trả tiền công bằng ngô lấy ra từ Quỹ
này. Tóm lại là tất tần tân đều được tính bằng ngô cả.
Đó là ăn. Còn ở thì cũng đặc biệt không kém. Nơi đây quá cao
và quá khó để có thể đưa xi măng,sắt thép hay gạch ngói gì lên đây. Thế nên nhà
được làm bằng đất, gọi là “chình tường”, nghĩa là hoàn toàn bằng đất đắp lên
thôi. Đắp xong mà tường nó nứt đến 5,7 phân thì là tốt lắm rồi, miễn là không
đổ.
Còn mặc thì cũng đơn giản không kém: trẻ lớn đi học thì có
áo và có quần, còn trẻ em chưa đến tuổi đi học thì trên người có mỗi cái áo
thôi. Lúc chúng tôi lên thăm thì đúng vào tiết đông, nhiệt độ trên đỉnh núi hôm
đó chỉ khoảng 10 độ C, nhưng quần áo các em cũng chỉ có vậy. Đó là điều tại sao
ta thấy hai tay các em luôn khoanh ôm lấy ngực và nhảy lò cò để tự sưởi ấm cho
mình.
Đấy, cuộc sống rất đơn giản – nó đơn giản đến nỗi nguyên sơ.
Còn gọi xã hội này là xã hội gì thì tôi không dám đặt tên.
Và, ở giữa một cộng đồng nguyên sơ như vậy, tôi lại gặp mấy
cô giáo người Kinh, tất cả còn rất trẻ, chỉ khoảng trên dưới 20 tuổi. Hỏi
chuyện các cô, mới biết các cô quê ở Phú Thọ tự nguyện lên đây dạy học. Còn hỏi
chuyện các cán bộ ở xã thì mới biết thêm rằng việc các cô giáo trẻ người Kinh
lên đây dạy học là theo yêu cầu của người dân ở đây. Cái lý sự của ngườ H’Mông
rất đơn giản: họ nói rằng họ chỉ cho con họ đi học nếu giáo viên là người Kinh
(vì họ quan niệm là như vậy thì con họ mới học được cái “văn minh”), mà lại
phải là cô giáo chứ không được là thầy giáo vì thầy giáo đến các bản vùng cao
là hay uống rượu say.
Ngồi hỏi chuyện các cô thấy các cô đều rất hồn nhiên, yêu
đời, không một chút kêu ca phàn nàn. Dân bản và trẻ em trong bản thì cũng hết
mực yêu quý các cô vì đối với họ, các cô không chỉ là cô giáo, mà còn là một ai
đó quan trọng hơn nhiều đối với cuộc sống của họ.
Đã gần 20 năm, mỗi khi nhớ lại kỷ niệm Sủng Thày, tôi là
thầm cảm ơn cuộc đời đã cho tôi cơ duyên đến được miền đất đặc biệt này. Nó đã
làm cho tôi ngộ ra rất nhiều.
Không có gì cao siêu, to tát cả. Tất cả những gì nguyên sơ
tôi nhìn thấy được ở Sủng Thày đã định nghĩa cho tôi rõ nhất về ý nghĩa của hai
từ HỌC và DẠY ở trên đời này.
Mạnh Cường Lotus
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét